Được xem là cây “vàng xanh”, “vàng ròng”, “hoàng kim” bởi mức giá siêu đắt đỏ, đàn hương trắng đã trở thành bảo vật của nhiều quốc gia bởi giá trị đa lĩnh vực của nó. Hơn hai trăm năm trước, đại thi hào Nguyễn Du đã nhắc đến loại cây này:
“Nhất chú đàn hương tiêu tuệ nghiệp,
Hồi đầu dĩ cách vạn trùng nhai”
(Dịch nghĩa: Đốt một nén đàn hương để tiêu tan cái nghiệp chướng cho trí tuệ gây ra – Quay đầu nhìn lại đã cách muôn trùng lớp núi)
Như vậy, đàn hương thơm, giá trị và huyền dịu như thế nào mà Nguyễn Du, người nổi tiếng cẩn trọng trong ngôn từ lại không tiếc lời khen ngợi đến như thế? Và trong một chừng mực nào đó, mùi của đàn hương có thực sự đem lại giải thoát cho con người chăng?
Đàn hương trắng – cây “vàng ròng” của thế giới
Đàn hương trắng có tên khoa học là Santalum album, thuộc họ Đàn hương: Santalaceae , phân bố chủ yếu ở Ấn Độ.
Cây còn được gọi bằng các tên khác như: bạch đàn hương, bạch đường, hoàng anh hương… và được xem là loài mang lại thu nhập cao nhất thế giới: 200 – 400 USD/ kg lõi gỗ, 250 USD/ kg rễ cây, 150 USD/ kg hạt, 50 USD/ kg cành nhỏ và rác gỗ, 4 USD/ kg lá (giá bán tại Ấn Độ năm 2015)
Theo TS. Võ Văn Chi (trong công trình Từ điển cây thuốc Việt Nam), ở Việt Nam, cây đàn hương trắng mọc hoang ở Thanh Hóa, Nghệ An và Hà Tĩnh (5) còn theo TS. Đỗ Tất Lợi (trong công trình Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam) thì đàn hương trắng chưa có ở Việt Nam (6). Tuy nhiên, hiện nay, Viện nghiên cứu cây đàn hương và thực vật quý hiếm (ISAF) đã thử nghiệm trồng cây thành công trên 40 tỉnh thành nước ta, đồng thời trở thành nơi cung cấp nguồn giống và các sản phẩm chất lượng từ đàn hương trắng.
Cây đàn hương
Đặc điểm và ứng dụng
Đàn hương trắng là cây gỗ sống bán ký sinh qua rễ của cây ký chủ. Lá đàn hương trắng mọc đối, phiến lá hình trứng hoặc mũi mác, hoa mọc thành chùm ở nách lá (lúc đầu màu vàng rơm rồi chuyển sang màu đỏ tía hay đỏ thẫm). Quả đàn hương trắng có hình cầu, vẫn còn bao hoa, khi chín có màu đen, thịt quả nhiều nhựa.
Đàn hương trắng là loại cây đa công dụng. Hạt, rễ cây và lõi gỗ đàn hương trắng đều chứa tinh dầu rất quý giá. Không chỉ thế, lõi gỗ của cây có thể dùng làm mỹ phẩm, dược phẩm, làm đồ trang sức, trang trí nội thất, làm đồ thờ cúng và hoạt động tôn giáo. Rễ cây, cành nhỏ và rác gỗ có thể tán bột để làm mỹ phẩm, xà phòng. Lá của cây được làm thành trà cao cấp, làm thuốc và hạt dùng trong sản xuất rượu…(4)
Công dụng của gỗ đàn hương trắng
Phần sử dụng làm thuốc của gỗ đàn hương trắng là lõi gỗ với màu vàng nâu, vị cay, mùi thơm, tính ấm, có tác dụng lý khí, ôn trung, hòa vị, chỉ thống và được dùng điều trị các chứng như: đau bụng vùng dạ dày và bụng dưới, tiểu buốt do viêm đường tiết niệu, phong thấp, đau nhức xương, động kinh, nấc, nôn ra máu và ho lâu ngày có đờm. Cách dùng: 4 – 12 g thuốc sắc (5).
Trong làm đẹp, bột gỗ đàn hương giúp sát khuẩn, dưỡng da, giảm nhờn cho da dầu, điều trị mụn đầu đen và tổn thương da do cháy nắng
Một số bài thuốc từ gỗ đàn hương
- Điều trị đau đầu, sốt và giảm sưng do các bệnh ngoài da: nghiền lõi gỗ thành bột rồi trộn với nước
Công dụng của gỗ đàn hương
và đắp lên (5).
- Đau bụng do khí lạnh, giúp dễ tiêu hóa: mỗi ngày uống khoảng 100 ml nước hãm theo tỉ lệ lõi gỗ (đã xắt lát) và nước sôi là 20 g : 1 lít, hãm trong thời gian 5 – 10 phút (8).
- Lở đầu, viêm da ở trẻ em: lấy các lát lõi gỗ nấu nước và gội rửa chỗ bị bệnh (8).
Công dụng của tinh dầu đàn hương trắng
Tinh dầu đàn hương trắng có mùi thơm trầm, ngọt đằm, lâu bền và đậm nét nữ tính. Trong Đông y, tinh dầu chiết xuất từ lõi gỗ của cây được dùng điều trị táo bón, viêm niệu đạo, viêm bàng quang và bệnh lậu (5). Ngoài ra, tinh dầu đàn hương trắng còn có tác dụng khử trùng, chống viêm, giúp tinh thần minh mẫn và thanh lọc không khí…
Trong làm đẹp, tinh dầu đàn hương trắng còn giúp làm sạch và dưỡng da (pha 2 giọt tinh dầu với nước ấm và rửa mặt), giúp giảm sẹo và mụn trứng cá (pha loãng khoảng 1 ml tinh dầu đàn hương trắng với 3 giọt tinh dầu hoa hồng và 1 ml nước rồi bôi lên 2 lần mỗi ngày).
Công dụng của lá đàn hương trắng
Theo y học cổ truyền, lá đàn hương trắng được dùng trong xông hơi để điều trị cảm cúm, ho đờm và phòng chống viêm não (40 g lá tươi hoặc 20 g lá khô). Sau khi xông, uống thêm một chén nước lá xông và đắp chăn để ra mồ hôi (7). Ngoài ra, lá đàn hương còn được dùng làm trà để uống.
Lưu ý
- Người âm hư hỏa vượng không nên dùng các bài thuốc từ đàn hương trắng (3).
- Cần chọn nơi uy tín để tránh mua phải đàn hương trắng giả hoặc kém chất lượng và tìm hiểu kỹ khi muốn gieo trồng với số lượng lớn.
NGUỒN THAM KHẢO
- Nguyễn Du, Vọng Quan Âm miếu, https://www.thivien.net/Nguy%E1%BB%85n-Du/V%E1%BB%8Dng-Quan-%C3%82m-mi%E1%BA%BFu/poem-f76aMK64Up98A9l81s92VQ, ngày truy cập: 02/07/2019.
- Đàn hương trắng, https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%C3%A0n_h%C6%B0%C6%A1ng_tr%E1%BA%AFng, ngày truy cập: 02/07/2019.
- Bạch đàn xanh, https://vi.wikipedia.org/wiki/B%E1%BA%A1ch_%C4%91%C3%A0n_xanh, ngày truy cập: 02/07/2019.
- Phân loại và giá trị kinh tế của cây đàn hương, http://www.viendanhuong.com/phan-loai-va-gia-tri-kinh-te-cua-cay-dan-huong, ngày truy cập: 02/07/2019.
- Võ Văn Chi, Từ điển cây thuốc Việt Nam, NXB Y học, Hà Nội, 1997, tr.444
- Đỗ Tất Lợi, Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam, Nxb Y học, 1999, tr.742.
- Bí quyết làm đẹp của phụ nữ Ấn Độ, http://www.viendanhuong.com/bi-quyet-lam-dep-cua-phu-nu-an-do, ngày truy cập: 03/07/2019.
- Tào Duy Cần, Thuốc Nam thuốc Bắc và các phương thang chữa bệnh, Nxb Khoa học và kỹ thuật, 2001, trang 178.
- Tinh dầu đàn hương, http://www.viendanhuong.com/tinh-dau-dan-huong-3, ngày truy cập: 03/07/2019.